Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Η Κόρη του Χρόνου (The Daughter of Time) της Josephine Tey (μτφ. Λ. Φραγκάκης), Λιβάνης 1987

Αν και στο μπλογκ παρουσιάζονται αστυνομικά μυθιστορήματα που εντάσσουν στην πλοκή τους σύγχρονα ιστορικά θέματα, σε αυτό το κείμενο θα κάνουμε μία εξαίρεση. Το Η Κόρη του Χρόνου της Τζόζεφιν Τέι (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Ελίζαμπεθ Μάκιντος) κυκλοφόρησε το 1951 λίγο πριν τον θάνατό της συγγραφέα. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του δια-ιστορικού αστυνομικού μυθιστορήματος, στο οποίο αντικείμενο της έρευνας είναι ένα έγκλημα που έχει γίνει στο (λιγότερο ή περισσότερο μακρινό) παρελθόν.

Στο βιβλίο, ο επιθεωρητής της Σκότλαντ Γιαρντ Άλαν Γκραντ ερευνά, μελετώντας ιστορικά ντοκουμέντα, αν όντως ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Γ΄ είχε διαπράξει τα εγκλήματα που του αποδίδονται. Ο Γκραντ (που πρωταγωνιστεί και σε άλλα βιβλία της Τέι) βρίσκεται στο νοσοκομείο με σπασμένο πόδι και προσπαθεί να βρει τρόπους για να περάσει την ώρα του. Μία φίλη του, η ηθοποιός Μάρτα Χάλαρντ, του φέρνει μερικά πορτρέτα ιστορικών προσώπων, γνωρίζοντας ότι ο επιθεωρητής, μετά από χρόνια στην Αστυνομία,  περηφανεύεται πως μπορεί να κρίνει την προσωπικότητα κάποιου από τα χαρακτηριστικά του.

Ο Γκραντ ξεχωρίζει το πορτρέτο του Ριχάρδου Γ΄ θεωρώντας ότι, σε αντίθεση με το ότι θεωρείται, σύμφωνα με την «επίσημη Ιστορία», δολοφόνος, φαίνεται να είναι ευγενικός, καλός και σοφός. Χωρίς να έχει κάποια ειδίκευση στην Ιστορία, αρχίζει να διαβάζει ποικίλα ιστορικά βιβλία σχετικά με την εποχή, τον Ριχάρδο και την οικογένειά του, τα γεγονότα που τον έφεραν στον θρόνο, τους Πρίγκιπες του Πύργου (βλ. παρακάτω) κλπ.

Με τη βοήθεια του νεαρού Αμερικανού ερευνητή Μπρεντ Κάρανταϊν, που εργάζεται στο Βρετανικό Μουσείο, ο Γκραντ εστιάζει την έρευνά του σε πρωτογενείς  πηγές και κριτικάρει το ύφος τους και τη στάση των συγγραφέων τους. Χρησιμοποιώντας κυρίως την παραδοσιακή αστυνομική λογική για την ανακάλυψη του ενόχου (ποιος είχε τα μέσα, την ευκαιρία και –κυρίως- το κίνητρο), ο Γκραντ  και ο Κάρανταϊν καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι κατά πάσα πιθανότητα υπεύθυνος για τη δολοφονία των δύο μικρών Πριγκίπων του Πύργου είναι ο Ερρίκος Ζ΄, ο οποίος  διαδέχθηκε τον Ριχάρδο στον θρόνο.

Το βιβλίο ασχολείται λεπτομερώς με σημαντικά θέματα της αγγλικής μεσαιωνικής ιστορίας. Πολύ συνοπτικά αναφερόμαστε σε αυτά:

Ο Ριχάρδος Γ΄ (1452 – 1485), βασιλιάς της Αγγλίας (1483 – 1485), ήταν ο μικρότερος γιος και το δωδέκατο από τα δεκατρία παιδιά του Ριχάρδου της Υόρκης και της Σεσίλ Νέβιλ, και ο τελευταίος βασιλιάς του Οίκου της Υόρκης. Τον Απρίλιο του 1483, όταν ο μεγαλύτερος αδελφός του, βασιλιάς Εδουάρδος Δ΄, πέθανε, ο Ριχάρδος ορίστηκε κηδεμόνας και προστάτης του διαδόχου Εδουάρδου Ε΄. Δύο μήνες αργότερα, πριν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για τη στέψη του νέου βασιλιά, ο γάμος των γονέων του κρίθηκε άκυρος, και έτσι τα παιδιά του Εδουάρδου Δ΄ δεν είχαν δικαίωμα στον θρόνο. Στις αρχές Ιουλίου 1483 ο Ριχάρδος Γ΄ στέφθηκε  βασιλιάς της Αγγλίας.

Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, ο Εδουάρδος Ε΄ και ο μικρότερος αδελφός του, Ριχάρδος του Σρούσμπερυ, δούκας της Υόρκης (γνωστοί ως «Πρίγκιπες του Πύργου») εξαφανίστηκαν από τον Πύργο του Λονδίνου όπου διέμεναν, και διαδόθηκαν φήμες ότι δολοφονήθηκαν με διαταγή του θείου τους, γεγονός που αμφισβητείται από σύγχρονες ιστορικές έρευνες.

Κατά τη βασιλεία του Ριχάρδου Γ΄ έγιναν δύο επαναστάσεις. Τον Οκτώβριο του 1483 κινήθηκαν εναντίον του βασιλιά, χωρίς επιτυχία, πρώην σύμμαχοι του Εδουάρδου Δ΄ και ο Ερρίκος Στάφορντ, δούκας του Μπάκινγκχαμ· τελικά η επανάσταση συνετρίβη. Τον Αύγουστο του 1485 έγινε η δεύτερη επανάσταση από τον Ερρίκο Τυδώρ. Στη μάχη του  Μπόσγουερθ ο στρατός του Ριχάρδου νικήθηκε και ο ίδιος σκοτώθηκε. Ο Ερρίκος Τυδώρ ανέβηκε στον θρόνο ως Ερρίκος Ζ΄ της Αγγλίας.

Ο Ριχάρδος Γ΄ τάφηκε στο Λέστερ και, κατά τη Μεταρρύθμιση, ο τάφος του καταστράφηκε και τα οστά του χάθηκαν. Η ιστορία του Ριχάρδου, αλλά και το βιβλίο της Τέι, ήρθαν πρόσφατα στην επικαιρότητα: Τον Αύγουστο του 2012 σε ανασκαφή που έγινε από το Πανεπιστήμιο του Λέστερ ανακαλύφθηκε σκελετός που ταυτοποιήθηκε (μετά από χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα και σύγκριση με το DNA απογόνων από την μεγαλύτερη αδελφή του Ριχάρδου, Άννα της Υόρκης, δούκισσας του Έξετερ), ως ο σκελετός του Ριχάρδου Γ΄. Στις  26 Μαρτίου 2015 τα οστά του τάφηκαν ξανά στον Καθεδρικό ναό του Λέστερ[1].

Το Η Κόρη του Χρόνου είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, στο οποίο οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες προσπαθούν να αναλύσουν τα (πραγματικά) στοιχεία για να  αποδείξουν όχι τόσο «ποιος διέπραξε το έγκλημα» («whodunit»), όσο το «ποιος δεν το διέπραξε» και έχει κατηγορηθεί άδικα. Εξετάζει τους τρόπους που εκδοχές των γεγονότων γίνονται ευρέως αποδεκτές ως αλήθεια και αποτελούν την επίσημη ιστορία. Είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικός ο τίτλος, ο οποίος παραπέμπει στη ρήση του Φράνσις  Μπέικον «η αλήθεια είναι κόρη του χρόνου και όχι της εξουσίας». Φαίνεται ότι η ίδια η Τέι είχε ερευνήσει αρκετά την ιστορία του Ριχάρδου και πίστευε ότι ήταν αθώος για τον θάνατο των δύο μικρών πριγκίπων.

Το βιβλίο ήταν το πρώτο από μία σειρά μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων και βιογραφιών που κυκλοφόρησαν τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και εξέφρασαν  μία θετική άποψη για τον Ριχάρδο. Έχει επιλεγεί το 1990 από τη  βρετανική Ένωση Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (CWA) ως το καλύτερο από τα 100 αστυνομικά μυθιστορήματα όλων των εποχών. Παρά τους μονοδιάστατους χαρακτήρες του,  η υπόθεσή του είναι αυθεντική και αρκετά ενδιαφέρουσα για τη εποχή που γράφτηκε, αλλά ίσως όχι τόσο για τον σημερινό μέσο αναγνώστη αστυνομικών που δεν γνωρίζει λεπτομέρειες για την ιστορία της Αγγλίας κατά τον Μεσαίωνα.

[1] Βλ.  https://www.bbc.com/news/uk-england-leicestershire-32052800