ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Το παιδί από τη Γερμανία (Tyskungen) της Camilla Läckberg (μτφ. Γρ. Κονδύλης), Μεταίχμιο 2013
Είναι το πέμπτο βιβλίο της Λέκμπεργ με κεντρικούς χαρακτήρες τη συγγραφέα Ερίκα Φαλκ και τον αστυνομικό, σύζυγό της πια, Πάτρικ Χέντσρεμ.
Το μυθιστόρημα αρχίζει ουσιαστικά από το σημείο που τελειώνει το προηγούμενο («Σε ζωντανή μετάδοση»), όταν η Ερίκα ανακαλύπτει τυχαία σε ένα μπαούλο στη σοφίτα του σπιτιού τα ημερολόγια της νεκρής μητέρας της από τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μαζί με ένα ναζιστικό μετάλλιο και το ματωμένο ρούχο ενός μωρού.

Τα ημερολόγια είναι γεμάτα με ιστορίες για τους στενούς φίλους της μητέρας της εκείνα τα χρόνια: τον Έρικ, που είναι πια συνταξιούχος καθηγητής ιστορίας, τον αδελφό του Άξελ που είχε λάβει μέρος στη νορβηγική Αντίσταση και τώρα προσπαθεί να εντοπίσει ναζί εγκληματίες πολέμου, τον Φρανς, του οποίου ο πατέρας συνεργαζόταν με τους Γερμανούς, ενώ ο ίδιος είναι ηγετική μορφή των νεοναζί, και την Μπρίτα που τότε ήταν ερωτευμένη με τον Φρανς.

Η Ερίκα αποφασίζει να συμβουλευτεί τον Έρικ, ειδικό για την περίοδο του Πολέμου, σχετικά με τα ευρήματά της, αλλά μετά από λίγες ημέρες ο ιστορικός δολοφονείται άγρια στο σπίτι του.

Το ενδιαφέρον της αστυνομικής έρευνας στρέφεται σε κύκλους νεοναζί, λόγω της έντονης αντιπαλότητας που είχαν με τον νεκρό καθηγητή, αλλά η υπόθεση περιπλέκεται όταν βρίσκεται νεκρή και η Μπρίτα.
Η Ερίκα και ο Πάτρικ εμπλέκονται στην έρευνα, αφού και τα δύο θύματα ήταν στενοί φίλοι της μητέρας της, για να βρουν το κίνητρο των δολοφονιών που φαίνεται να έχουν σχέση με τρομερά και καλά κρυμμένα μυστικά του παρελθόντος.

Όπως έχουμε δει και σε άλλες αναρτήσεις (σχετικά με βιβλία των Μάνκελ, Νταλ και Νέσμπε), η ιστορία των σκανδιναβικών χωρών (και ειδικότερα της Σουηδίας) κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελεί προσφιλές θέμα για αρκετούς από τους πιο γνωστούς συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας, και σε αυτούς έρχεται να προστεθεί, με το «Παιδί από τη Γερμανία», και η λιγότερο «πολιτική» Λέκμπεργ. Στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές στην οικονομική συνεργασία με τους Γερμανούς και στον αντισημιτισμό στη Σουηδία, αλλά και στη βοήθεια που παρείχαν κάποιοι Σουηδοί στη νορβηγική Αντίσταση. Και εδώ, όπως στα βιβλία που αναφέρθηκαν πιο πάνω, συνδέεται το φιλοναζιστικό παρελθόν με την ανάπτυξη νεοναζιστικών κινήσεων στο παρόν.

Η Λέκπμεργ αναφέρεται στο θέμα της οικονομικής συνεργασίας με τους Γερμανούς κατά τον Πόλεμο, μέσα από τις δραστηριότητες του Βίλγκοτ, πατέρα του Φρανς (βλ. π.χ. σ. 196-197), δίνοντας βάρος όχι στις μεγάλες βιομηχανίες και τις ανώτερες τάξεις, αλλά στις μικρές επιχειρήσεις και στα μικρομεσαία κοινωνικά στρώματα. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου υπήρχαν στη Σουηδία 130 μεγάλες επιχειρήσεις, ή όμιλοι επιχειρήσεων, οι οποίες ήταν παραρτήματα ή θυγατρικές γερμανικών (AEG, Krupp, Siemens κλπ.) και άλλες που χρηματοδοτούνταν από γερμανικές εταιρείες ή Γερμανούς επιχειρηματίες, ενώ περισσότερες από 170 σουηδικές επιχειρήσεις σχετίζονταν άμεσα με γερμανικά συμφέροντα (π.χ. Telefunken Gesellschaft)[1].

Παράλληλα, μικρότερες επιχειρήσεις και παραγωγοί σε τοπική κλίμακα, όπως ο Βίλιγκοτ στο βιβλίο, απασχολούμενοι κυρίως στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, είχαν εμπορικές σχέσεις με Γερμανούς.

Σχετικά με τον αντισημιτισμό και τη στάση της Σουηδίας απέναντι στους πρόσφυγες έχουμε ήδη αναφερθεί στις αναρτήσεις για τους Μάνκελ και Νταλ. Θυμίζουμε ότι η σουηδική κυβέρνηση είχε κρατήσει αρχικά επιφυλακτική στάση απέναντι στα ναζιστικά εγκλήματα κατά των Εβραίων και είχε ακολουθήσει περιοριστική πολιτική σε σχέση με τους πρόσφυγες. Μετά την ένταση των διωγμών στις γειτονικές χώρες, κατέφυγαν στη Σουηδία Εβραίοι από τη Φινλανδία και τη Νορβηγία, καθώς και 7000 από τη Δανία, ενώ χάρη σε προσπάθειες Σουηδών διπλωματών, με πιο γνωστό τον Ραούλ Βάλενμπεργ (Raoul Wallenberg), σώθηκαν χιλιάδες Ούγγροι Εβραίοι. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου οι περιουσίες αρκετών Εβραίων ιδιοποιήθηκαν και εκμεταλλεύθηκαν από Σουηδούς. Γι’ αυτό το θέμα δημιουργήθηκε το 1997 από τη σουηδική κυβέρνηση η Επιτροπή για τα εβραϊκά κεφάλαια κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Λέκμπεργ δίνει και μία άλλη εικόνα της χώρας της κατά την περίοδο του Πολέμου με την αναφορά της στους Σουηδούς που βοήθησαν στη νορβηγική Αντίσταση και στο τίμημα που πλήρωσαν γι’ αυτό, μέσα από την ιστορία του Άξελ. Η Σουηδία παρείχε, ιδιαίτερα από το 1943 και μετά, στρατιωτική εκπαίδευση και εφόδια στη νορβηγική Αντίσταση σε στρατόπεδα που λειτουργούσαν κατά μήκος των σουηδονορβηγικών συνόρων και παρουσιάζονταν σαν στρατόπεδα εκπαίδευσης αστυνομικών. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1944 περίπου 8.000 Νορβηγοί είχαν εκπαιδευτεί στη Σουηδία[2].

Στο βιβλίο, ο Άξελ, που μετέφερε πληροφορίες στους αντιστασιακούς Νορβηγούς, συλλαμβάνεται, κρατείται και βασανίζεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκρίνι (Grini). Το στρατόπεδο, που βρισκόταν 15 χιλιόμετρα μακριά από το Όσλο, λειτούργησε από το 1941 έως τον Μάιο του 1945 υπό τα Ες Ες και τη Γκεστάπο και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για Νορβηγούς κρατούμενους (πολιτικούς, πανεπιστημιακούς και διανοούμενους, αλλά και ποινικούς), ενώ είχε «φιλοξενήσει» και Σοβιετικούς αιχμαλώτους. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του πολέμου περίπου 19.000 άνθρωποι είχαν κρατηθεί στο στρατόπεδο.

Στο «Παιδί από τη Γερμανία», η Λέκμπεργ ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τις συνέπειες που είχε το παρελθόν της Σουηδίας κατά τον Πόλεμο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Αν και ασχολείται, ως συνήθως, και με την οικογενειακή ζωή της Ερίκα και του Πάτρικ, όπως και τις ζωές των αστυνομικών συναδέλφων του τελευταίου, η πλοκή είναι σφιχτοδεμένη και ενδιαφέρουσα, όπως και ο τρόπος αφήγησης, και κατορθώνει να συνδυάσει επιδέξια την υπόθεση των φόνων που διαδραματίζονται στο παρόν με την ιστορία του παρελθόντος κατά την περίοδο 1943-1945. Προσφέρει, έτσι, στους αναγνώστες ένα από τα καλύτερα, και σαφώς το πιο «πολιτικό», βιβλία της.

 

[1] Βλ. https://www.archives.gov/research/holocaust/finding-aid/civilian/rg-84-sweden.html

[2] Βλ. http://www.nuav.net/police.html